 |
Klan Ashikaga, tocząc nieustanną wojnę domową, wydał kilku wybitnych polityków, zarazem wielkich mecenasów sztuki. Należy tu wspomnieć o Yoshimitsu Ashikaga (1361-1395), który prowadząc rozmowy dyplomatyczne z Chinami na temat ukrócenia piractwa południowych feudałów japońskich, otrzymał w roku 1392 od cesarza chińskiego tytuł króla i zapoczątkował tym ożywione kontakty z Chinami. Warto dodać, że uzyskanie kontroli nad piratami było jednym z najlepszych sposobów zabezpieczenia sobie ogromnych stałych wpływów tylko z samego tytułu ochrony handlu. Wiele japońskich rodów zdobyło majątki dzięki piractwu lub walce z piractwem.
Nawiązano w tym czasie stosunki handlowe z Filipinami, Syjamem, Malajami, Jawą i Sumatrą. Sprzyjały one rozwojowi kraju, czemu towarzyszyło pewne uspokojenie stosunków wewnętrznych. Stan taki nie trwał jednak długo.
Yoshimitsu Ashikaga (1447 - 1474) był wprawdzie wyrafinowanym estetą lecz nieudolnym politykiem, a jego słabość powodowała kolejny cykl wojen domowych. Dominuje nad nimi wyraźnie tendencja centralistyczna, ale siły poszczególnych klanów i ugrupowań są zbyt zrównoważone aby uzyskać wyraźną przewagę.
W tej epoce zdrad i intryg ponownie szczególną rolę zaczynają odgrywać zmilitaryzowane klasztory, które dostarczają poszczególnym stronnictwom wykwalifikowanych szpiegów i sabotażystów. Żywotny interes klasztorów polegał właśnie na podsycaniu waśni i utrzymywaniu równowagi sił. |
Klasycznym przykładem wodzów, którzy mieli szansę sięgnięcia po władzę nad państwem, gdyby nie ciągły stan wojny między nimi, byli Shingen Takeda i Kenshin Uesugi, znani z wyświetlanego w Polsce filmu "Sobowtór". Na tym tle pojawia się teraz wybitna osobistość - urodzony w 1534 roku Oda Nobunaga. Ten drobny, mało znaczący szlachetka osiągnął w toku wieloletnich walk jedną z czołowych pozycji w kraju. Aby skuteczniej zwalczyć klasztory buddyjskie nawiązał ścisły kontakt z chrześcijanami przybyłymi do Japonii w połowie XVI wieku. Byli to głównie Portugalczycy.
Wraz z nimi dotarła też na wyspy broń palna zwana Tanegashima (od niewielkiej wysepki na której po raz pierwszy wylądowali). Znakomici kowale japońscy szybko opanowali technologię jej produkcji i wkrótce nowa broń pojawiła się masowo na polach bitew. |
 |
 |
Nobunaga - mistrz strategii i dyplomacji, działał ostrożnie lecz z nieubłaganą konsekwencją.
Kiedy po zamordowaniu szoguna Yoshitori Ashikaga w Kioto wybuchły zamieszki, Nobunaga wkroczył pod pozorem konieczności uśmierzenia ich i osadził przychylnego sobie Yoshiaki Ashikagę na stanowisku szoguna.
Pięć lat później, w 1573 roku sam zajął to stanowisko i przystąpił do metodycznego obezwładniania kolejnych przeciwni ków. Tak w zasadzie kończy się era Ashikaga, po której nastąpi okres dyktatury Ody Nobunagi, nazywany w Japonii erą Azuchi (1573 - 1582).
W latach 1580 - 1581 Nobunaga ostatecznie złamał polityczną i militarną potęgę klasztorów buddyjskich. Wkrótce jednak skończyła się kariera tego znakomitego przywódcy w wyniku zdradzieckiego zamachu.
Otoczony z niewielkim siłami w głównej kwaterze w Honnoji przez Akechi Mitsuhide - Nobunaga popełnił samobójstwo.
Kolejne lata, do roku 1603, historycy określają jako era Monoyama.
Po krótkim okresie zamętu, w rywalizacji wodzów zwyciężył |
sztabowiec Nobunagi, człowiek pochodzący, rzecz w Japonii niesłychana, z gminu - Toyotomi Hideyoshi.
Około 1590 roku obezwładnił on swych głównych przeciwników. Chrześcijan początkowo traktował życzliwie, lecz wkrótce stale rosnąca ich liczba obudziła w nim podejrzenie, że mogą oni stanowić forpocztę ewentualnej agresji hiszpańsko-potrugalskiej.
W owym czasie Hiszpanie podporządkowali sobie nie tak przecież odległe Filipiny.
Z ważniejszych posunięć Hideyoshiego w dziedzinie polityki wewnętrznej należy wymienić edykt nakazujący konfiskatę broni znajdującej się w posiadaniu mnichów i chłopów oraz polecenie, które później stało się kamieniem węgielnym klasowego podziału społeczeństwa japońskiego - pozostawania w stanie w jakim człowiek się urodził. W ten sposób powstaje społeczna grupa samurajów.
W 1592 roku Hideyoshi zebrał ogromne siły i uderzył na Koreę z zamiarem podporządkowania sobie Chin.
Pomysł był zupełnie realny, co udowodnili 50 lat później Mongołowie, znacznie słabsi od ówczesnej armii japońskiej. Walki w Korei były jednak krwawe i wyczerpujące.
Problemem stało się zaopatrzenie, które musiało odbywać się drogą morską w nieustannych walkach z liczną i świetnie wyszkoloną flotą koreańską.
Mimo tego, Hideyoshi osiągnął wyraźną przewagę strategiczną, nie mógł jej jednak wykorzystać, gdyż umarł w 1598 roku.
Sztab Hideyoshiego postanowił w tej sytuacji wycofać wojska do Japonii. Tu znów rozgorzały walki o władzę, ale na krótko.
Inny generał Nobunagi, przyjaciel Hideyoshiego - Ieyasu Tokugawa w bitwie pod Sekigahara w roku 1600 rozgromił wszystkich ważniejszych przeciwników. Należeli do nich ludzie wierni Hideyoriemu - synowi Hideyoshiego.
I tak na scenę historii wkracza postać Tokugawa, którego ród będzie panować przez następne 250 lat |
Era Tokugawa 1603 - 1867
|
 |
Przemyślny i ostrożny Tokugawa przyjął w roku 1603 tytuł szoguna, którego Hideyoshi - jako człowiek pochodzący z gminu przyjąć nie mógł - i zaczął prowadzić politykę tworzącą podwaliny feudalnej organizacji państwa japońskiego w ciągu następnych 250 lat. Wprawdzie w roku 1605 abdykował, to jednak nadal sprawował kontrolę nad sprawami państwa.
Gdy w roku 1615 Hideyori i jego świta, oblegani w zamku w Osace, popełnili samobójstwo, Ieyasu zgładził wnuka Hideyoshiego - Kanimatsu i tym samym, po wygaśnięciu linii Hideyoshiego, zapewnił sobie niekwestionowaną władzę.
Wszystkich wasali podzielił na sojuszników (fudai-daimyo) i rywali (tozama-daimyo). Poszczególnych rywali izolował, otaczając ich ziemie posiadłościami nadanymi swym najwierniejszym podwładnym.
Wprowadził obowiązek okresowego przebywania na dworze cesarskim wszystkich ważniejszych przywódców rodów, co w istocie było systemem brania zakładników skutecznie paraliżującym |
jakiekolwiek knowania. Zainteresowania innych potężnych rodów, trudnych do bezpośredniego podporządkowania, kieruje poza Japonię. I tak np. Shimazu Kyushu otrzymuje zgodę na podbicie Archipelagu Ryukyu, co miało później zasadnicze znaczenie dla rozwoju nowoczesnego karate.
Tokugawa rozwinął też inwigilację polityczną prowadzoną przy pomocy niedawnych, śmiertelnych wrogów - ninja.
Aby jednocześnie zmniejszyć ewentualną groźbę buntu "odtajnił" ich, organizując w ten sposób policję. Charakterystyczna dla Japonii tendencja prowadzenia polityki ekspansjonizmu coraz silniej ulegała ograniczeniu, aby przerodzić się w zdecydowany izolacjonizm.
Hidetaka Tokugawa (1616-1628) i Iemitsu Tokugawa (1623-1651) doprowadzili do wyrzucenia z kraju cudzoziemców. W roku 1638 krwawo stłumili powstanie japońskich chrześcijan w Shimabara. |
Zabroniono Japończykom podróżować za granicę. Chińczyków odizolowano na obszarze Nagasaki, a Holendrów na niewielkiej wysepce Deshima. W ten sposób w roku 1640 Japonia stała się praktycznie krajem odizolowanym od świata.
Z militarno-politycznego punktu widzenia okres lat 1616 - 1868 jest właściwie "bez historii" - nie notowano przewrotów ani większych konfliktów zbrojnych. Charakteryzował się on tym, co jest właściwe dla spokojnego, pokojowego rozwoju państwa - rozkwitem sztuk i rzemiosł.
Sztuki walki przeszły od krwawej praktyki do wyrafinowanej teorii. Zarazem jednak dwustuletnie zamrożenie stosunków społecznych i całkowita niemal izolacja Japonii spowodowały, że w nauce, kulturze technicznej i ekonomice kraj ten stał się bardzo zacofany.
Gospodarka, oparta dotąd w dużej mierze na wymianie, stała się za Tokugawów gospodarką pieniężną. Wyłoniła się wpływowa klasa kupiecka, a ubożeli niektórzy daimyo i ich samurajowie. Część z nich weszła drogą małżeństw do rodzin kupieckich. |
 |
W połowie XIX wieku ekspansja amerykańska w kierunku Chin zwróciła uwagę innych państw zachodnich na Japonię. Zwłaszcza Amerykanie byli zainteresowani w korzystaniu z dogodnie położonych portów.
W 1852 roku komandor Perry, wykorzystując przewagę nowoczesnych okrętów, "skłonił" Tokugawów do prowadzenia rozmów z Amerykanami. Sam przybył do Japonii w roku 1854 i fakt ten przerwał długotrwałą samoizolację tego kraju. Po trzech latach pertraktacji, właśnie 31 marca 1854 r. Japonia podpisała traktat otwierający dwa porty dla statków amerykańskich. Ustanowiono też konsulat oraz przewidziano lepsze warunki dla marynarzy przymusowo lądujących w Japonii.
Dwa lata później, podobne układy, zawarła Japonia z Wielką Brytanią, Rosją i Holandią.
W 1858 zawarła z USA dalej idący układ z Edo. Był to początek regularnych kontaktów gospodarczych i politycznych Japonii ze światem. Jednak niektórzy Japończycy nie poparli podpisania tych układów. |
 |
Właśnie ci "niesforni" sprawiali wiele kłopotów Tokugawom, atakując nieproszonych gości i powodując zamieszki, które wobec zdecydowanej przewagi sił cudzoziemców musiały kończyć się płaceniem wysokich kar i składaniem upokarzających przeprosin. Najsłynniejsze incydenty tego rodzaju skończyły się ostrzelaniem miast Kagoshima i Shimonozeki, co zdecydowanie przekonało samurajów o przewadze armat nad mieczami.
Jednakże tradycyjni wrogowie Tokugawów, a zarazem rzecznicy postępu dostrzegli, iż wzniecanie zamieszek antycudzoziemskich jest bardzo skutecznym sposobem stawiania szogunatu w kłopotliwej sytuacji.
Przedstawiciele rodów Satsuma, Choshu, Tosa, Hizen zgrupowali się więc wokół dworu cesarskiego i dążyli do pogłębienia konfliktu między tronem, a szogunatem. Konflikt ten zamienił się w starcie zbrojne i ostatecznie w roku 1868 cesarz Mutsushi to pozbawił szogunat dawnego znaczenia.
W tym roku po raz pierwszy w dziejach Japonii cesarz osobiście przyjął cudzoziemców jako szef państwa, zaś rok późnej przeniósł stolicę do Edo, które otrzymało nazwę Tokio. |
 |
Mutsuhito zorganizował sztab ludzi o zdecydowanie postępowych poglądach i podjął wiele przedsięwzięć, które w niewiarygodnie krótkim czasie wprowadziły Japonię do grona mocarstw. Produkcja jedwabiu przynosiła kolosalne zyski, które z kolei umożliwiły importowanie technologii potrzebnych dla rozwoju nowoczesnego przemysłu. Gwałtownie rozwijała się nauka.
W roku 1889 Japonia otrzymała nową konstytucję i ustrój parlamentarny. Jej twórcą był Ito Hirobumi, co ciekawe samuraj z rodu Choshu, który jako młody człowiek sam walczył przeciw europeizacji wysp.
Znów pojawiają się tendencje ekspansjonistyczne i już w 1894 roku japońskie działa grzmią w Chinach, aby zapewnić nowemu mocarstwu druzgocące zwycięstwo.
Kilka lat później podobnie efektowny sukces osiąga Japonia w konflikcie z carską Rosją o panowanie nad Mandżurią i Koreą. Kiedy Rosja odmówiła, zgodnie z wcześniejszymi porozumieniami, wycofania wojsk z Mandżurii, Japończycy bez wypowiedzenia wojny zaatakowali rosyjską flotę zakotwiczoną w Port Arthur. Zarówno sam Port Arthur, jak i stolica Mandżurii - Mukden wpadły w ręce Japończyków.
Rosyjska Flota Bałtycka przepłynęła wówczas ponad 28 tys. km na Morze Wschodniochińskie po to jedynie, by w bitwie koło małej wysepki Tsushima zostać zatopiona przez flotę japońską dowodzoną przez admirała Togo Heihashiro. |
Wojnę zakończył traktat z Portsmouth. Dla Rosji była to upokarzająca klęska, która po części przyczyniła się do wybuchu rewolucji rosyjskiej w roku 1905.
Od tej pory świat liczyć się musiał z nowym mocarstwem imperialistycznym, dążącym do uzyskania prymatu w Azji i na Pacyfiku.
Poznając, nawet w tak wielkim skrócie ponad tysiącletnią historię tego pasjonującego narodu, łatwiej zrozumieć, że sztuki walki i ich nieustanny rozwój nie mogły trafić na bardziej podatny grunt.
O tym jak rozwój ten następował, co stało się ze sztukami walki po rozwiązaniu kasty samurajów i jak ich tajemnice dotarły do nas - opowiem już na innej stronie. |
Na zakończenie tego rozdziału jeszcze tylko kilka ważniejszych dat z historii późniejszej:
- 1910 - Przekształcenie Korei w kolonię japońską
- 1941 - Atak na Pearl Harbor
- 1972 - Powrót Okinawy do Japonii
- 1989 - Śmierć cesarza Hirohito
- 1993 - Ślub następcy tronu, księcia Naruhito z panną Owada Masako
- 2002 - wizyta pary cesarskiej w Polsce (o ile nie zmieni się tradycja, już nigdy nie będzie powtórzona, gdyż cesarz nie odwiedza dwa razy tego samego kraju)
|
 |
Hymn Japonii (kimigayo) jest najstarszy i najkrótszy na świecie.
Słowa jego zostały zaczerpnięte z poetyckiej antologii "Kokinshu", spisanej w X wieku.
Kapitulacja Japonii w 1945 roku zdelegalizowała "Kimigayo" oraz flagę Japonii (hinomaru).
Dopiero 9 sierpnia 1999 roku, po pół wieku, hymn i flaga Japonii stały się znowu legalne w świetle prawa międzynarodowego.
|
Tekst hymnu (w transkrypcji):
Kimi ga yo wa
Chiyo-ni yachiyo-ni
Sazareishi-no
Iwao to nari te
Koke-no musu made |
Tłumaczenie
Lat tysiące niech trwają w szczęściu rządy cesarza,
Panuj, mój władco, aż kamyki z plaży,
Mocą wieków, przemienią się w potężne skały,
Których czcigodne zbocza,
Mech okrywa.
|
| Na górnym banerze fragment zamku Edo 江戸 zwanego również Chiyoda-jo. Zbudowany w roku 1457 przez Ōta Dōkan był siedzibą shoguna Tokugawa Ieyasu, a po restauracji i zmianach ustrojowych w okresie Meiji stał się siedzibą cesarską. |
|
|
