Strona główna > Kenjutsu - reishiki

Etykieta kenjutsu - reishiki

Informacje zawarte w tym rozdziale mają charakter poglądowy. Przybliżają jedynie tematykę zajęć, mogą służyć jako forma przypomnienia, ale nie wyjaśniają istotnych szczegółów, które będą dokładnie omówione i w sposób elementarny zademonstrowane przez instruktora. Dlatego samodzielna nauka na podstawie prezentowanych treści jest zdecydowanie niewskazana, gdyż może prowadzić do istotnych błędów. Trzymanie miecza w dłoni, ukłon w postawie stojącej (tachi-rei), siedzącej (za-rei) i ukłon do broni (tori-ni rei) Gdy miecz nie jest wsunięty za pas i poruszamy sie na niewielkich odłegłościach, a zwykle podczas wchodzenia do dojo i jego opuszczania, broń trzymamy w lewej dłoni tak, by kciuk blokował tsuba i uniemożliwiał przypadkowe wysunięcie miecza z saya. Rozwinięte sageo zawieszamy w jednej trzeciej długości na środkowym palcu i złożone w ten sposób na trzy równe części przytrzymujemy dłonią. Dłoń może swobodnie opadać dzięki czemu niepotrzebnie na napinamy mięśni. Uginając lewy łokieć i podciągając miecz na wysokość obi przyjmujemy postawę teitoshisei.
				Teraz przenosimy miecz w prawo i przekładamy go do prawej ręki chwytając tuż poniżej kurigata. Przenosimy miecz do prawego boku ostrzem w dół i tsuka ku tyłowi. Ręka powinna spoczywać naturalnie wzdłuż ciała, a kissaki opadać w dół pod kątem około 35 stopni. W tej postawie wynonujemy ukłon tachi-rei, po czym ponownie przekładamy miecz do lewej dłoni. Ten element reishiki wygląda identycznie w większości szkół. Należy jednak pamiętać, że ogólne zasady etykiety (reigi-saho) nie oznaczają takiego samego wykonania poszczególnych elementów i w różnych szkołach i stylach szczegóły znacznie się różnią. Opisany ukłon wykonujemy wchodząc do dojo w kierunku kamiza, a także przed i po treningu form stojących.
Opisaną formą tachi-rei rozpoczyna się także prezentacja form kata w układzie obowiązkowym Iaido Seitei ZNKR.

Ukłon w postawie stojącej do miecza
O ile nie przechodzimy do postawy siedzącej ukłon w postawie stojącej należy oddać także mieczowi, z wyjątkiem wymagań Iaido Seitei podczas prezentacji form kata. W tym celu po przejściu na właściwe miejsce przejmujemy miecz prawą dłonią podpierając kciukiem tsuba i unosimy go poziomo przed sobą na wysokość oczu. Lewa dłoń kontroluje rozwinięcie sageo i podpiera miecz przy koiguchi (Toyama) lub podchwytem w niewielkiej odłegłości od końca saya (Musoshinden). Teraz ukłonem oddajemy honor mieczowi, a następnie wsuwamy go za pas. Na treningu wezwanie do takiego ukłonu może przekazać instruktor prowadzący zajęcia komendą tori-ni rei i wszyscy ćwiczący wykonują go jednocześnie podobnie jak jak ukłon z mieczem trzymanym przy boku. Zawsze należy jednak pamiętać, że uniesienie głowy podczas ukłonu do mistrza może nastąpić dopiero wtedy, gdy instruktor rzobi to jako pierwszy.
Ukłon w pozycji siedzącej za-rei
Prezentujemy go na przykładzie ukłonu w Iaido Seitei przy prezentacji form kata. Wykonujemy go przechodząc z teitoshisei do klęku przez jednoczesne ugięcie obu kolan. Prawą dłonią rozgarniamy ku tyłowi brzegi hakama, aby unikąć wplątania się stóp i lekko rozchylamy uda. Czynność rozgarniania hakamy nazywa się susosabaki czyli poprawianie brzegów. Klękając rozpoczynamy od lewego kolana, a kończymy na prawym. Stopy układamy równolegle i siadamy na górnej części pięt.

Rozluźniając palce prawej dłoni układamy ją na prawym udzie, a lewą dłoń trzymającą miecz przenosimy na lewe. Wrok skupiamy na punkcie podłogi w odległości około 3 metrów. Patrząc spod półprzymkniętych powiek staramy się zwracać baczną uwagę na wszystko co dzieje się wokół nas. Taki sposób obserwacji nazywa się toyama-no metsuke, co oznacza spoglądanie na odległą górę. To ważny element, a pośpiech i brak opanowania świadczy o niskiej dojrzałości ćwiczącego. Teraz podkładamy prawą dłoń pod miecz tak, aby kciuk blokował tsuba i układamy miecz na tatami przed sobą. Podczas tej czynności lewa dłoń podpiera saya w pobliżu jej zakończenia (kojiri) i kontroluje rozwijanie sageo. Broń powinna być ułożona tak, aby tsuba znajdowała się na wysokości zewnętrznej krawędzi prawego uda, a ostrze skierowane było na zewnątrz.
Prawidłowy dystans pomiędzy tsuba a prawym kolanem winien być równy długości przedramienia czyli od łokcia (hiji) do nadgartka (tekubi). Miecz powinien być ułożony pod kątem w stosunku do linii kolan aby kojiri wyraźnie zbliżało się do naszego ciała. Po ułożeniu miecza przed sobą przenosimy prawą dłoń na prawe udo, a lewą rozkładamy sageo wzdłuż saya i zawijamy koniec, by nie wystawało poza kojiri.

				Na chwilę przenosimy lewą dłoń na udo do postawy i przechodzimy do ukłonu. Dłonie opieramy na tatami pod kątem do siebie i tak, a by się nie stykały. Najpierw lewa, potem prawa. Pochylamy tułów nie odrywając bioder. Powracając do postawy przenosimy dłonie na uda w odwrotnej kolejności. Teraz prawą dłonią chwytamy sageo, starając się złożyć je na trzy równe części, po czym podchwytem unosimy miecz. Dłoń ukladamy tak, aby kciuk zahaczał tsuba. Lewą dłonią podtrzymujemy saja na wysokości kojiri. Wsuwamy miecz za obi, tak by koniec tsuka znalazł się na wysokości pępka. Sageo zawiązujemy na himo po prawej stronie (sposób wiązania będzie szczegółowo omówiony na treningu). Dłonie ponownie opieramy na udach.
Prezentując formy kata w układzie obowiązkowym Iaido Seitei ukłon ten wykonujemy bezpośrednio po ukłonie w pozycji stojącej. Opisany ukłon jest formą w pozycji siedzącej ukłonu "do miecza", któremu winni jesteśmy szczególny szacunek. Na treningu obowiązywać może pełny lub skrócony ceremoniał rozpoczęcia i zakończenia zajęć, a zatem znajdzie się w nim w kolejności ukłon w kierunku: kamiza - instruktor - broń. Jak z tego wynika forma przedstawiona powyżej jest formą kończącą. Pełny ceremoniał reishiki zależnie od szkoły (stylu) może się znacząco różnić, co przedstawimy na przykładzie szkoły iaido Musoshinden-ryu oraz szkoły Enshin-ryu (nie mylić z Muso Jikiden Einshin Ryu). Celem tej prezentacji jest uświadomienie faktu, że odmienność składowych ceremoniału jakiego nauczamy i tego co możemy doświadczyć na stażach i seminariach nie jest owocem błędu, a wynika z fundamentalnych podstaw stylu. Z błędem mamy do czynienia wówczas, gdy przywołując styl jakiejś szkoły jej formy wykonujemy niepoprawnie lub z brakiem należytej staranności.

		Reishiki Enshin-ryu Miecz początkowo trzymamy w lewej ręce i po przełożeniu do prawej wykonujemy ukłon w pozycji stojącej tachi-rei. Tu forma jest zgodna z prezentowaną dla Iaido Seitei. Teraz przechodzimy do siadu klęcznego nie przekładając jednak miecza do lewej dłoni (fot.1) i układamy go na tatami przy swoim prawym boku, w ten sposób, że ostrze jest skierowane do wewnątrz, a tsuka w tył. Przybierając postawę za-zen wykonujemy ukłon niski w kierunku kamiza. Po ułożeniu dłoni ponownie na udach unosimy miecz nachwytem prawej dłoni i przenosimy przed siebie podpierając lewą dłonią w takim miejscu saya, by na moment zrównoważyć jego ciężar. Musimy bowiem zmienić ułożenie prawej dłoni podpierając miecz od dołu tuż przy tsuba. Łokcie rąk są ugięte. W takim położeniu ukladamy miecz przed sobą, ostrzem na zewnątrz i tak, by tsuba znalazła się na wysokości zewnętrznej krawędzi lewego uda. Powracamy do postawy za-zen, a następnie wykonujemy ukłon za-rei skierowany do mistrza. W kolejnej sekwencji chwytamy miecz prawą dłonią blokując kciukiem tsuba i lekko unosimy od strony rękojeści. Lewą dłoń podkładamy pod saya, unosimy miecz poziomo na wysokość oczu i wykonujemy ukłon do miecza. Teraz opuszczając lewą dłoń pozwalamy oprzeć się koigichi o tatami w punkcie przechodzącym przez podłużną oś ciała.
Lewą dłoń przesuwamy w górę pod tsuba tak, jakbyśmy chcieli się na mi wesprzeć. Ponownie przesuwamy dłoń po saya w dół chwytamy tuż przy koiguchi i wtykamy za pas. Gdy koniec saya znajdzie się na właściwym miejscu, przesuwamy lewą dłoń pod tsuba, a prawą odwracamy tak jakbyśmy chcieli chwycić miecz. Wewnętrzną krawędzią dłoni naciskamy na tsuba i dwiema rękami prowadzimy za pas do odpowieniego położenia. Jak łatwo zauważyć pełna forma Enshin-ryu różni się znacząco od Iaido Seitei położeniem miecza podczas przechodzenia do postawy siedzącej, jego bocznym ułożeniem i ukłonem do miecza.

Ceremniał w szkole Musoshinden-ryu
Jeżeli wchodząc do dojo oddaliśmy ukłon kamiza w pozycji stojącej (jak opisany na wstępie) zajmujemy swoje miejsce przyjmując postawę siędzącą i możemy przejśc od razu do ukłonu w kierunku instruktora. Ujmujemy broń prawą ręką tak, aby kciuk przytrzymywał tsuba i umieszczamy ją po prawej stronie ciała. Zwróćmy jednak uwagę, że w odróżnieniu od szkoły Enshin-ryu miecz jest ułożony odwrotnie. Spoczywa w dległości jednej pięści od ciała, ostrzem na zewnątrz i tak, że kashira znajduje się na wysokości prawego kolana. Teraz możemy wykonać ukłon za-rei, zgodnie z poprzednio omówionymi zasadami.
Aby oddać ukłon broni chwytamy ją prawą dłonią zahaczając kciukiem o tsuba i unosimy, a nachwytem lewej ręki łapiemy za saya nieco powyżej kojiri. Przenosimy i układamy miecz przed sobą na tatami. Sposób jego ułożenia i odległości od ciała są identyczne jak dla Iaido Seitei. Teraz możemy oddać ukłon do miecza, a następnie unieść go i wsunąć za pas.

Mam nadzieję, że ta rozbudowana, chociaż fragmentarycznie zilustrowana, analiza przekona wszystkich, jak daleko idące mogą być odrębności stylowe i z jaką delikatnością należy podchodzić do tego co obserwujemy. Jadąc na seminarium stylowe warto zawsze zapoznać się z zasadami reishiki, co będzie wyrazem szacunku dla szkoły i prowadzącego. Okazywanie zdziwienia odmiennością niektórych elementów będzie natomiast syganłem naszej niedojrzałości. Warto o tym pamiętać.